Er zijn 3 stadia in meditatie: het terugtrekken van de zintuigen (Pratyahara), concentratie (Dharana) en meditatie (Dhyana). Het vijfde deel van het 8-voudige Yogapad, Pratyahara, is met het terugtrekken van de zintuigen de eerste stap in de meditatie.
Patanjali defineert meditatie als: “Als de geest in staat is om het waarnemen van geur, geluid, gevoel, vorm en smaak te overstijgen en tegelijkertijd het bewustzijn te laten functioneren rond één punt”. Het doel van Pratyahara is de zintuigen te verinnerlijken en de impressies van de communicatie tussen de zintuigen en het brein te elimineren. Van bij onze geboorte zijn we er uitsluitend op geconditioneerd om ons bewust te blijven van de buitenwereld. Het doel van Pratyahara is ons bewustzijn te verinnerlijken.
Pratyahara bereidt de volgende twee stappen voor: Dharana (concentratie op een voorwerp) en Dhyana (meditatie).
Om ons te kunnen concentreren of om te mediteren moeten we het obstakel van een verstoorde geest uit de weg ruimen. De geest ontvangt voortdurend impulsen en informatie van de buitenwereld via de zintuigen, deze impulsen zijn voedsel voor de geest. Onze hele zijn is grotendeels gericht op de uiterlijke ervaringen en het is voor ons zeer moeilijk om onze geest naar binnen te richten op ons bewustzijn en dat is een moeilijk obstakel om te overwinnen.
Pratyahara is bedoeld om ons bewustzijn los te koppelen van de zintuigen en de verinnerlijking van ons bewustzijn op gang te brengen.
Veel mensen komen echter tot de vaststelling dat een overdreven inspanning om de buitenwereld te vergeten net leidt tot een verhoging van de externe perceptie. De inwijding van Pratyahara hangt ook af van regelmatig goed oefenen en uiteraard van de je geestesgesteldheid.
Een rustige geest zal Pratyahara gemakkelijker maken, voor een verstoorde geest kan het maanden duren alvorens je de loskoppeling van de buitenwereld bereikt.
Zonder dat je Pratyahara beheerst is het onmogelijk om aan Dharana of Dhyana te beginnen.
Onze geest houdt een constant contact tussen de zintuigen en het intellect in het heden. Tegelijkertijd is het bezig met herinneringen uit het verleden en fantasieën over de toekomst. Het doel van Pratyhara is om het constante contact tussen de zintuigen en het intellect in het heden uit te schakelen.
We kunnen onszelf helpen die externe storende factoren uit te schakelen door de voorafgaande stappen van de Ashtanga yoga te beoefenen. De Yama’s helpen ons om de verstoringen die ontstaan uit de omgang met andere mensen uit te schakelen. De Niyama’s helpen ons de storende factoren van lichaam en geest ongedaan te maken en de asanas verminderen de verstoringen die ontstaan door de grenzen van ons lichaam terwijl Pranayama de negatieve gevolgen van een slechte ademhaling elimineert.
